نقش کودهای زیستی در کاهش مصرف کودهای فسفاتی در مزارع ذرت

فسفر (p) به عنوان یکی از عناصر غذایی مهم برای گیاهان و در عین حال یکی از مهمترین عوامل محدود کننده تولیدات گیاهی به شمار می رود. از این رو در سیستم های کشاورزی برای تولید محصولات و حفظ حاصلخیزی خاک، مصرف کودهای فسفاتی امری ضروری است. متاسفانه مصرف مداوم و غیر علمی این کودها علاوه بر ارزبری فراوان، باعث تجمع مقدار زیادی فسفر در خاک های کشاورزی شده است. از طرفی درصد بازیافت کودهای فسفاتی توسط گیاهان به خاطر جذب سطحی، تثبیت و تبدیل به فرم ها معدنی و آلی، بسیار پایین است. بهره برداری موثر از فسفر غیرقابل استفاده خاک و چرخه مواد آلی توسط فرآیندهای زیستی خاک، یک راهکار پایدار در تغذیه فسفر گیاهان به شمار می رود. کودهای زیستی حاوی میکروارگانیسم های حل کننده فسفات (psm) از جمله نهاده های طبیعی بوده که می تواند به عنوان مکمل یا جایگزین بخشی از کودهای فسفاتی در کشاورزی پایدار در نظر گرفته شوند. کودهای زیستی از نظر هزینه مقرون به صرفه، سازگار با محیط زیست (بدون آسیب-های زیست محیطی) و تجدیدپذیر هستند. در این راستا به منظور افزایش قابلیت دسترسی گیاهان به فسفر غیرقابل استفاده خاک و کاهش مصرف کودهای فسفاتی (صرفه جویی) در مزارع ذرت دانه ای (.zea mays l) (سینگل کراس 704)، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور با سطوح متفاوت در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات خاک و آب در سال 1391 پیاده شد. فاکتور اول شامل کودزیستی در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح) و فاکتور دوم شامل کود سوپرفسفات تریپل در پنج سطح )بدون کود، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تریپل) بود. مایه تلقیح مورد استفاده مخلوطی از قارچ های مایکوریزا (glomus mosseae و glomus intraradices) وazotobacter chroococcum strain 5 بود. آرایش تیمارها به ترتیب 1t: بدون کود سوپرفسفات تریپل و کود زیستی (b0p0) یا شاهد؛ 2t: 25% کود سوپرفسفات تریپل و بدون کود زیستی (b0p25)؛ 3t:50% کود سوپرفسفات تریپل و بدون کود زیستی (b0p50)؛ 4t: 75% کود سوپرفسفات تریپل و بدون کود زیستی (b0p75)؛ 5t: 100% کود سوپرفسفات تریپل و بدون کود زیستی (b0p100)؛ 6t: بدون کود سوپرفسفات تریپل و تلقیح کود زیستی (b1p0)؛ 7t: 25% کود سوپرفسفات تریپل و تلقیح کود زیستی (b1p25)؛ 8t:50% کود سوپرفسفات تریپل و تلقیح کود زیستی (b1p50)؛ 9t: 75% کود سوپرفسفات تریپل و تلقیح کود زیستی (b1p75)؛ و10t: 100% کود سوپرفسفات تریپل و تلقیح کود زیستی (b1p100) بود. میزان کود سوپرفسفات تریپل براساس آزمون خاک برای این مزرعه 120 کیلوگرم در هکتار استفاده شد. نتایج نشان داد، اکثر شاخص های مورد اندازه گیری تحت تاثیر تیمارهای کودی قرار گرفتند. استفاده از کودزیستی به تنهایی تاثیر معنی داری بر ارتفاع بوته (7/3%)، وزن تر (14%)، خشک بوته (13%) و تعداد دانه در ردیف (6%) داشت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب 7577 و 5500 کیلوگرم در هکتار در تیمار نهم (b1p75) و اول (p0b0) بدست آمد که 27% افزایش تولید را نشان می داد. بهترین تیمار در این آزمایش، تلقیح با کودزیستی و مصرف 75% سوپرفسفات تریپل قابل توصیه بوده که با تیمار 100% سوپرفسفات تریپل تفاوت معنی داری نشان نداد. استفاده از کود زیستی علاوه بر افزایش کارایی کود سوپرفسفات تریپل (39%)، باعث بهبود جذب عناصر غذایی (فسفر، روی، آهن) و افزایش غلظت آنها در ذرت گردید. با توجه به نتایج بدست آمده، چنین استنباط می گردد که به کمک کود زیستی حاوی میکروارگانیسم های حل کننده فسفات (psm) می توان 25% در مصرف کودهای فسفاتی وارداتی صرفه جویی به عمل آورد.